Była to posiadłość szlachecka, należąca przez dwa wieki do rodu Gwiazdowskich. Nosiła nazwę Malagain - .:InfoKostrzyn.pl->gminny portal informacyjny:. Kostrzyn w z@sięgu ręki

Wydarzenia, Sołectwa, Reportaże, Historia, Gwiazdowo, Gmina, Cudze chwalicie, swego... nie znacie, Ciekawostki

Była to posiadłość szlachecka, należąca przez dwa wieki do rodu Gwiazdowskich. Nosiła nazwę Malagain

01-03-2021 06:30 Janusz Ludwiczak

Tym razem w ramach naszego cyklu "Cudze chwalicie, swego… nie znacie", który przygotowaliśmy z okazji przypadającego w tym roku 770-lecia nadania praw miejskich Kostrzyna zaglądamy do mocno rozbudowującego się Gwiazdowa, które za kilka lat może stać się dzielnicą miasta.

Gwiazdowo położone jest niespełna 3 kilometry na północny zachód od kostrzyńskiego Rynku. Prowadzi do niego ulica Cmentarna oraz lipowo-kasztanowa aleja z Tarnowa. Do wsi tej z Kostrzyna dojeżdża autobus linii nr 461.

Według najnowszych danych Gwiazdowo liczy 313 mieszkańców. Dla porównania 10 lat temu było 296 Gwiazdowian.

Obecnie mieszka tu najstarsza mieszkanka gminy Kostrzyn. Na początku stycznia 100. urodziny obchodziła pani Helena Żminkowska, która wychowała szóstkę dzieci, doczekała się 13 wnuków, 24 prawnuków i 7 praprawnuków.

– Gwiazdowo obecnie jest wsią rozwijającą się jeśli chodzi o budownictwo i liczbę mieszkańców. Dla mnie to wieś, w której mieszkam od urodzenia, póki co nie wyobrażam sobie żeby zamieszkać gdzie indziej – mówi portalowi InfoKostrzyn.pl Honorata Galuba-Andrzejczak, sołtys Gwiazdowa.

Jest to wieś głównie z zabudową blokową. Powstają tu nowe osiedla, ale o tym w dalszej części tekstu.

Pierwsze wzmianki z 1387 roku

– Wieś znana była jako posiadłość szlachecka, należąca przez 200 lat do rodu Gwiazdowskich, herbu Bogoria. Nazwa tej miejscowości wywodzi się zapewne od przezwiska pierwszego osadnika kmiecia Gwiazdy. Najwcześniejsza wzmianka o Gwiazdowie pochodzi z 1387 roku. Później było w posiadaniu Kurnatowskich, Sczanieckich i Rogalińskich. W 1884 r. dobra rycerskie Gwiazdowo obejmujące 413 ha przeszły w ręce niemieckich właścicieli, z których Wilhelm Hoberg doprowadził majątek do rozkwitu – pisze regionalista Kazimierz Matysek w "Przewodniku po Kostrzynie i okolicach".

W 1924 roku właścicielem Gwiazdowa był Hans Coelle, pod zarządem którego znajdował się majątek liczący 446 ha – w tym 400 ha ziemi uprawnej, 20 ha łąk i pastwisk, 20 ha lasu, 4 ha nieużytków oraz 2 ha terenów wodnych. Gospodarstwo posiadało własną gorzelnię. W latach 1943-1945 wieś nosiła nazwę Malagain.

Po zakończeniu II wojny światowej ziemie te przejął Skarb Państwa. Wyburzano zabudowania gospodarcze, w miejscu których budowano PGR-owskie bloki. Likwidowany był dwór i zasypano staw.

Ponad 3-hektarowy park

W Gwiazdowie zachował się park podworski z końca XIX wieku, który zajmuje powierzchnię 3,05 ha. Rosną tu klony, dęby, jesiony i kasztanowce.

W centrum wsi znajduje się kapliczka przydrożna z figurką Matki Boskiej. Została ona postawiona w 1935 roku przez miejscową młodzież.

Z kolei przy drodze z Gwiazdowa do Tarnowa, na granicy obu wsi znajduje się ceglany obelisk z 1877 roku, zwieńczony żeliwnym krzyżem. Upamiętnia on ostatniego polskiego właściciela wsi, który zginął w wypadku, upadając z konia.

Gorzelnia, która może zamienić się w galerie handlową

W 1903 roku w Gwiazdowie wybudowana została gorzelnia. W czasach świetności należała do Gospodarstwa Rolnego "Iwno". W 2000 roku została sprzedana. Obecnie to własność prywatna, należąca do spółki "Czerwona Torebka", która planuje w tym miejscu budowę osiedla mieszkaniowego, a sama budynek gorzelni ma pełnić funkcje handlowo-usługowe.

Legenda o zatopionym kościele

Przy drodze z Kostrzyna do Gwiazdowa znajdowało się jeziorko, w którym woda była przejrzysta niemalże jak kryształ. Jak czytamy w publikacji "Kostrzyn i okolice. W legendzie i historii…".

– Pewnego dnia przechodziła tamtędy dziewczynka o pięknych długich włosach, spleconych w dwa warkocze. Kiedy nachyliła się nad wodą warkocze umoczyły się w wodzie, do nich nagle przyczepiły się dwa dzwony. Prawdopodobnie w tym miejscu zapadł się kościół. Chodziły pogłoski, że ten dół nie będzie nigdy zawieziony ziemią. Dziś jednak nie ma śladu po tym zdarzeniu, ziemia jest tam teraz uprawiana przez gospodarzy – opowiadała w 1981 r. Maria Wawrzyniak.

Kolejna legenda głosi, że przy tej samej drodze istniała karczma, nazywana wówczas gościńcem.

– Ludzie bardzo chwalili ten gościniec, nazwano go Mielcuchem – od nazwiska dobrego gospodarza i właściciela karczmy [Mieloch to także dawna nazwa słodowni, w której przerabiano zboże na słód potrzebny do warzenia piwa lub gorzałki]. Pewnego dnia nastał duży smutek w Gwiazdowie, bo piękny gościniec Mielcuch się zapadł. Kiedy nowy dziedzic Gwiazdowa, Wilhelm Hoberg zobaczył tę zapadniętą ruinę, która była bagnem zasłoniętym krzakami i chwastami kazał natychmiast to wszystko zasypać ziemią, ale przedtem wywieźć gruz, powycinać krzaki i chwasty – wskazywała urodzona w Gwiazdowie Maria Wawrzyniak.

"Przygody Jadwigi"

Z dawnymi dziejami Gwiazdowa wiążą się też inne podania.

– Przyczynkiem do XVIII w. obyczajów jest przygoda pewnej Jadwigi, którą stręczycielka zamiast na służbę zawiozła podstępnie do żonatego szlachcica w Gwiazdowie. Tam przez 3 dni przebywała z nim w zamknięciu, spełniając jego zachcianki, skąd ledwie ze zdrowiem uszła – wskazuje regionalista Kazimierz Matysek.

Z Gwiazdowem wiąże się jeszcze jedna legenda, o 18-letnim młodzieńcu, który chcąc zarobić na chleb zawarł pakt z diabłem. Ten dał mu skrzypce, dzięki czemu młodzieniec żył wesoło i dostatnio ale po 50 latach musiał umrzeć i duszę oddać diabłu.

"Skrzypek udał się do lasu, na miejsce, gdzie niegdyś dostał skrzypki od diabła. Powoli i smutno podążał do celu. Wtedy napotkał kobietę, która zapytała go dlaczego jest taki smutny. Powiedział jej wtedy, że zawarł umowę z diabłem i teraz przyszedł aby mu oddać swą duszę. Kobieta dodała mu odwagi i wyjaśniła, że także skrzypeczki mają duszę. Kiedy przyjdzie diabeł i zażąda jego duszy powinien mu powiedzieć: "Potrzaskam skrzypeczki, a oddam Ci duszyczkę". I ten skrzypek tak uczynił. Kiedy przyszedł diabeł rzucił skrzypce na ziemię, że się rozbiły. Podniósł potem kawałek drewna, który został nazwany duszą i przekazał go diabłu. Ze złości diabeł zazgrzytał zębami i zaczął obelżywie przeklinać a potem zniknął. Ludzie opowiadali, że jeszcze do dziś słychać przeklinania diabła, kiedy przechodzi się o północy koło tego miejsce w lesie" – opowiada Otto Knoop w publikacji "Podania polskie z powiatu średzkiego".

Mocno się rozbudowuje. Będzie to dzielnica Kostrzyna?

Obecnie Gwiazdowo mocno się rozbudowuje. W ostatnich latach w południowej części wsi powstało osiedle szeregowych domów jednorodzinnych. Prywatny deweloper przy nowej ul. Świętego Piotra wybudował ponad 40 budynków. Kolejne cztery bliźniaki stanęły przy ul. Świętego Łukasza.

W najbliższych latach powstawać będą kolejne osiedla. Ponad 60-hektarowy teren został podzielony na 675 działek budowlanych, na których staną domy jednorodzinne.

W 2022 roku do użytku zostanie oddane osiedle 8 czterokondygnacyjnych budynków, w których znajdą się mieszkania o powierzchni ok. 40 m².

Z kolei na terenie w pobliżu dawnej gorzelni, na powierzchni blisko 172 tys. m kw. powstać mają kolejne bloki wielorodzinne. W planach jest budowa w sumie 1070 mieszkań o łącznej powierzchni 59 tys. m². Inwestor planuje przekształcenie parku podworskiego w miejsce rekreacji i wypoczynku, a także rewitalizację dawnej gorzelni, która może stać się galerią handlową. Na wizualizacjach inwestycji znalazł się również obiekt o charakterze edukacyjnym.

Wiz: GreenBud Development

Wiz: Czerwona Torebka

Są cztery Gwiazdowa

Nasze Gwiazdowo nie jest jedynym. Okazuje się, że miejscowości o nazwie Gwiazdowo i to aż dwie znajdują się w województwie zachodniopomorskim – w gm. Sławno (powiat sławieński) oraz w gminie Barwice niedaleko Szczecina. Gwiazdowo to także osada, która została założona w 1812 roku na gruntach miasta Mrągowa. W roku 1838 figurowała ona jako gospodarstwo typu dworskiego, liczące dwie chałupy i 21 mieszkańców, około 1900 roku należało do niego ponad osiem włók.

Bibliografia:
• Kazimierz Matysek – "Przewodnik po Kostrzynie i okolicach"
• Kazimierz Matysek – "Kostrzyn i okolice. W legendzie i historii"
• Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
• "Polskie Zabytki"
• Urząd Miejski w Kostrzynie
• materiały własne