Wydarzenia, Kultura, Kostrzyn, Ciekawostki

Wielkanocne kartki sprzed stu lat

16-04-2022 09:46   Janusz Ludwiczak

Zobacz komentarze (1) * Skomentuj

Dziś życzenia świąteczne wysyłamy głównie przez sms, mail, facebooka czy WhatsAppa. Pocztówki i kartki wielkanocne, które najstarsze pochodzą z przełomu XIX i XX wieku można oglądać w Izbie Muzealnej Ziemi Kostrzyńskiej, mieszczącej się w gmachu Biblioteki Publicznej.

Kolekcja kartek świątecznych, które pochodzą ze zbiorów regionalisty, Kazimierza Matyska prezentują tradycję święcenia pokarmów, Śmigusa-dyngusa. Są również pocztówki patriotyczne z okresu Powstania Wielkopolskiego czy odzyskania przez Polkę niepodległości.

– Pocztówki świąteczne swój złoty wiek przeżywały na przełomie XIX i XX wieku. Na kartkach wielkanocnych zawsze było wiele wiosennych kwiatów, zielonej trawy i kwitnących bazi. Na tym tle pojawiały się pojedynczo lub grupowo kurczaki, kaczęta, owieczki i zające. Oprócz elementów świeckich zawsze było sporo kartek o tematyce religijnej związanych ze zmartwychwstałym Chrystusem, Męką Pańską czy też zwyczajami i obrzędami ludowymi – opowiada Kazimierz Matysek, regionalista i kustosz Izby Muzealnej Ziemi Kostrzyńskiej.

– W czasach zaborów, tj. do 1918 roku liczne kartki wydawane z okazji Świąt Wielkanocnych zawierały rozmaite motywy patriotyczne, Święta Zmartwychwstania zawsze budziły wiarę w odrodzenie Ojczyny. Najpopularniejszym wzorem była wielkanocna pisanka, przepisana biało-czerwoną wstęgą, udekorowana znakiem Orła lub Pogoni, albo herbami z historycznych ziem czy miast polskich. Idąc za tradycją biblijną pokazano zrywającego się z groby orła lub zerwane kajdany niewoli. Poczesne miejsce na dawnych kartach zajmował wawelski dzwon Zygmunt głosząc oczekującemu wolności krajowi "Alleluja". Ówczesne pocztówki projektowali znakomici artyści, jak np. Stanisław Tondos – dzwon Zygmunt, Walery Eliasz Radzikowski – śmigus dyngus, P. Gardzielewski – święcenie na obczyźnie, Tadeusz Rybkowski – kartka z barankiem na tle sztandarów Polski i Litwy. Popularnym motywem kartek świątecznych byli też ułani, husarze, kosynierzy przywołujący swymi sylwetkami chwałę polskiego oręża – dodaje Kazimierz Matysek.

Kartki produkowały zarówno firmy niemieckiej, jak i żydowskiej, ale także polskie, m.in. z Poznania, Gniezna, Krakowa, Lwowa czy Wilna.

– Bez trudu mimo cenzury przedostawały się kartki przez zagraniczne Kordoby, by następnie można je było nabyć w kramach naszych kupców, na targowiskach czy przed kościołami. Obok wielkiej literatury one także służyły pokrzepieniu serc. Polscy wydawcy pocztówek działali także zaborze pruskim. W Poznaniu z powodzeniem funkcjonowały znane od lat firmy Antoniego Fiedlera, Antoniego Rosse oraz drukarnia "Atlas", a w Gnieźnie zakład Józefa Chociszewskiego. Dziś te kartki, będące świadkami naszej burzliwej historii, to prawdziwe dokumenty życia społecznego w minionych czasach – wskazuje Kazimierz Matysek.

Co ciekawe, jeszcze na początku XX wieku pozdrowienia i życzenia na kartkach pisało się na rewersie, obok ilustracji.

– Na drugiej stronie, czyli na awersie było tylko miejsce na nadawcę, adres i znaczek. Była też data. Nie można było na tej stronie nic innego pisać. Życzenia pisało się na odwrocie, zupełnie inaczej jak dziś – powiedział Kazimierz Matysek.

Wystawę wielkanocnych pocztówek można oglądać również po świętach do końca kwietnia w Izbie Muzealnej Ziemi Kostrzyńskiej, na piętrze Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Kostrzyn im. Kazimiery Iłłakowiczówny przy ul. Poznańskiej 24 w Kostrzynie.

Fot: Janusz Ludwiczak

ZOBACZ TAKŻE: W Kostrzynie już Wielkanoc